2022 nog geen jaar van ‘back to normal’ in de branche

PARTNERBIJDRAGE - Aan het begin van dit jaar maakte de redactie een samenvatting over het jaar 2021. De wat late verschijning had toen alles te maken met verschillende economische factoren destijds, die vertraging opleverden in het cijfermateriaal. Printmedianieuws maakte een samenvatting.

• Dit artikel wordt u aangeboden door A&O fonds grafimediabranche en GOC
• Leestijd ca. 5 minuten
• Lees ook deel 2
• Download het volledige rapport (leestijd ca. 90 minuten)

Voor de snelle lezer: een aantal conclusies

Er zijn in de 2022 rapportage een aantal conclusies te trekken, die 2022 kenmerken als een bijzonder (herstel)jaar na de twee 'verwarrende' jaren 2020 en 2021. Zo is er bijvoorbeeld sprake van herstel in de omzet ten opzichte van voorgaande jaren, maar die wordt vooral veroorzaakt door het doorberekenen van gestegen kosten, en slechts ten dele door een beperkt hoger volume. Daarbij nam het belang in het gebruik van grafisch papier met ruim 10% toe en verpakkingspapier/karton juist af. Het financiële herstel in 2022 is tevens het gevolg van het aflossen van schulden in 2021 vanwege de negatieve eigen vermogen ontwikkelingen in 2020.
Het aantal faillissementen nam in 2022 wel iets toe, maar bleef in dat jaar relatief laag. In de eerste zes maanden van dit jaar is er sprake van een toename, het einde van die toename laat zich moeilijk voorspellen.
De ontslagwerkloosheid binnen de branche lag in 2022 op ruim 3% en komt daarmee in lijn met het Nederlands gemiddelde. De krapte aan personeel is één van de grotere belemmeringen voor de bedrijfstak, die zich overigens nog steeds zorgen maakt over het economisch klimaat.
De altijd min of meer stabiele kwartaalpatronen herstelden zich niet in 2022. Een bewijs dat vele ontwikkelingen en onzekerheden die we in 2020/2021 voor het eerst zagen, in 2022 nog duidelijk voelbaar waren.

2022 laat nog geen gewoon hersteljaar zien, het was nog niet 'back to normal'

Aantallen bedrijven binnen de branche

Dat het aantal bedrijven in vrijwel elke omvang al jaren daalt, behoeft geen toelichting. In 15 jaar tijd is vanaf 2007 de omvang van de branche met ca. 34% afgenomen. Er zijn nu nog zo een 2.660 bedrijven ten opzichte van 4.040 in 2007. Daarbij is de daling van het aantal ZZP'ers het kleinst (ca. 14,5%) en bij bedrijven vanaf 5 personen tot en met 99 personen het grootst (gemiddeld 44,6%).

Het aandeel ZZP'ers binnen het totaal van 2.660 bedrijven bedraagt 1.485, dat staat voor een fors aandeel van ca. 59%

Qua verdeling naar provincies wijzigt er al jaren vrijwel niets. Noord- en Zuid-Holland vertegenwoordigen de meeste bedrijven, gevolgd door Noord-Brabant en Gelderland. Ook wijzigt er weinig in de nog altijd wat 'kromme' verdeling tussen prepress, druk/print en afwerking. De KvK SBI codes (Standaard Bedrijfsindeling) moeten door bedrijven zelf gemuteerd worden als daar aanleiding toe is. Dat gebeurt vrijwel niet meer na de oprichting/inschrijving in het handelsregister. Daardoor blijft het aantal bedrijven met de SBI code voor prepress gewoon bestaan, terwijl er in de praktijk nog nauwelijks gespecialiseerde prepress bedrijven zijn. Volgens de CBS cijfers van januari 2023 zouden er nog 355 prepress/premedia bedrijven bestaan.

Nieuwe bedrijven, fusies/overnames en opheffingen/faillissementen

In 2022 werden er relatief weinig nieuwe bedrijven opgericht. 75 ZZP'ers startten in dat jaar en er startten 15 bedrijven met 2-9 werknemers. Bij de fusies en overnames gingen 5 bedrijven samen verder met een personeelsbestand tussen de 2 en 9 werknemers, 10 bedrijven gingen samen verder met 10-49 werknemers en 5 bedrijven met meer dan 50 werknemers zochten elkaar ook op in 2022.

Hoofd- en nevenactiviteiten

Bedrijven doe 'er steeds meer bij'. Toch heeft de meerderheid (53%) van alle grafische bedrijven geen nevenactiviteiten. Ruim 29% heeft één nevenactiviteit en bijna 18% heeft twee nevenactiviteiten. Niet-grafische nevenactiviteiten komen verreweg het meest voor, gevolgd door reclamebureau achtige werkzaamheden of ontwerp activiteiten, gevolgd door fotografie. ook komen activiteiten voor als uitgeverij of webhosting.

Buiten de grafisch branche worden echter ook grafische activiteiten uitgevoerd, zoals ontwerpen en printen. Bij printen kan gesteld worden dat naarmate apparatuur qua kosten economische inzetbaar wordt, bedrijven vaker kiezen om zelf te gaan printen.

Werkgelegenheid en werkloosheid

ASF Grafimedia, UWV en CBS hebben elk hun eigen registratiemethoden voor wat betreft het samenstellen van aantallen werkzame personen in de branche. Toch zijn de verschillen niet grot, gemiddeld noteren de drie organisatie (tot en met eind 2021) een werkgelegenheid van ca. 18.260 werkzame personen binnen de branche. CBS stelt daarbij dat het aantal fte's daarbij ca. 15.500 bedraagt. Het aantal mannen is daarbij naar verhouding nog steeds relatief hoog met ca. 66%, vrouwen 34%.

De belangrijkste reden voor de teruglopende werkloosheid is een sterke afname van de instroom in de ww. Het instroomrisico, als percentage van het aantal verzekerde werknemers aan het begin van het jaar, is in 2022 teruggelopen naar 3,2%. Voor geheel Nederland bedroeg dat percentage in 2022 3,5%.
De grafische werkloosheid kenmerkt zich door een sterke vergrijzing, sterker dan binnen de gehele Nederlandse werkloosheid geldt.

Een tipje van de sluier rondom omzetcijfers en resultaten

Morgen deel 2 van de samenvatting van de economische ontwikkelingen over 2022. In dat deel zoomt de redactie in op de cijfers die behaald worden binnen de branche, doorgaans één van de hoofdstukken waarvoor de branche veel interesse heeft.

Zoals in de inleiding al werd gesteld is het 'herstel' van de omzet in 2022 vooral veroorzaakt door het doorberekenen van hogere kosten. De omzet steeg van ruim 3,074 miljard euro naar ruim 3,202 miljard euro.

VNP becijferde binnen de branche de afzet van papier, onderverdeel in grafisch papier en diverse soorten verpakkingspapiersoorten. Dan blijkt dat het gebruik van grafisch papier zich in 2022 enigszins herstelde, maar dat verpakkingspapier juist iets afnam (557.000 ton) na in 2020 een topjaar te hebben meegemaakt (581.000 ton). Het jaar waarin consumenten massaal online inkopen deden, waarbij de producten om logistieke redenen in karton verpakt moeten worden. In 2021 werd een eerste afname duidelijk en die zette dus in 2022 door. En dat terwijl zowel de grafische branche als de papierbranche massaal de overstap maakten richting verpakkingen. Grafisch papier nam in 2022 juist toe van 45.000 ton naar 50.000 ton!

Morgen meer over de economische cijfers uit het onderzoek en de uiteindelijk conclusies over 2022 en een vooruitlopende visie over 2023