Doorgronden ‘plaatje 2022’ vereist nauwkeurigheid

PARTNERBIJDRAGE - In deel 2 van de samenvatting omtrent het rapport 'Grafimediabranche Economische ontwikkelingen - Rapportage over 2022' de meest concrete financiële resultaten binnen de branche. 2022 was in vele opzichten een bijzonder jaar, waarin nogal wat kengetallen 'uit de pas' liepen ten opzichte van hetgeen de branche 'gewend' was.

• Dit artikel wordt u aangeboden door A&O fonds grafimediabranche en GOC
• Leestijd ca. 6 minuten
• Lees ook deel 1
• Download het volledige rapport (leestijd ca. 90 minuten)

Ondanks het feit dat in deel 1 de conclusie is getrokken dat de omzet toename bij bedrijven vooral te danken was aan het doorberekenen van gestegen kosten, is dit signaal toch positief te noemen. De branche durft dat daadwerkelijk te doen, al dan niet gedwongen door noodzaak. In eerdere economische tegenvallende tijden, was de branche doorgaans zeer terughoudend dat te doen. Het zijn vooral de online bedrijven die dat makkelijker kunnen doen. Zij hebben immers weinig te maken met offerte gesprekken en onderhandelen: 'De prijs op het kaartje is de prijs die het is' en er wordt vooraf betaald.

Om 2022 inhoudelijk te doorgronden is 'out-of-the-box' kijken noodzakelijk om de afwijkingen ten opzichte de ooit redelijke stabiele kengetallen te kunnen duiden

2022 laat in bovenstaande grafiek dat de omzet stijgers de overhand hebben. Zowel de 'sterke' als de 'normale' stijgers hebben vanaf 2012 nog niet eerder zulke resultaten laten zien. Al is 2022 te bestempelen als een 'correctiejaar' ten opzichte van 2020 en 2021, mogen we deze ontwikkeling toch positief noemen. Opdrachtgevers begrijpen dat de kosten moeten worden doorberekend en accepteren dat dus ook.

In 2020 hadden de dalers nog de overhand binnen alle bedrijfsgroottes. Die dramatische ontwikkeling werd al in 2021 flink gecorrigeerd. In de grafiek voor 2021 valt op dat het vooral de grotere bedrijven waren die destijds de omzet weer konden ombuigen naar stijgend.

Samenhang ontwikkeling omzet, aantal bedrijven en werkgelegenheid

Uit het rapport: 'Tussen de ontwikkeling van de omzet, het aantal bedrijven (dus niet ZZP'ers) met personeel en de werkgelegenheid bestaat volgens het rapport een redelijk sterke samenhang. Dat de werkgelegenheid nog meer terugloopt dan het aantal bedrijven met personeel wordt veroorzaakt door de forse krimp van de werkgelegenheid bij de grote bedrijven. De sterkere krimp van de werkgelegenheid ten opzichte van de omzet wordt veroorzaakt door productiviteitstoename. De toenemende productiviteitstoename is weer het gevolg van de voortgaande automatisering in het totale productieproces en het steeds sneller worden van individuele productiemachines'.

Toegevoegde waarde en bezettingsgraad

De grafiek over de ontwikkeling van de toegevoegde waarde laat duidelijk zien dat 2022 - ondanks prijsstijgingen - de dalende trend nog niet heeft kunnen ombuigen. Het mag zelfs merkwaardig worden genoemd dat 2021 na een flinke daling in 2020, beter scoorde dan 2021. Hieruit blijkt dus dat de inkoop van consumables, logistiek en vooral energie een forse invloed hebben gehad op de toegevoegde waarde. In die zin verstoorde de situatie in de Oekraïne het toch al broze herstel van de branche na de corona pandemie.

Productie technische overcapaciteit

De bezettingsgraad herstelde echter wel na 2021, maar blijft voor de branche in zijn geheel steken op zo een 75%. Volgens het rapport heeft dat te maken met het feit dat de beschikbare productiemiddelen niet zijn verminderd maar wel steeds meer kunnen produceren. In die zin is er ten opzichte van de toegenomen omzet in 2022 structureel sprake van productie technische overcapaciteit. Het rapport formuleert dat als volgt: 'De krimp in aantal bedrijven en werkgelegenheid was té laag om de productiecapaciteit beter te laten aansluiten bij de dalende omzet en de voortdurende toename in productiviteit'.

Import en export, boeken grootste aandeel

De cijfers over 2022 waren ten tijde van het rapport nog niet beschikbaar en de cijfers van 2021 worden nog bestempeld als 'voorlopig'. Maar het blijft een bijzonder fenomeen dat de import van grafische producten ruim 932 miljoen euro vertegenwoordigt. De totale export bedroeg ruim 1,6 miljard euro (waarvan ca. 385 miljoen euro transitohandel).

Nederland importeert nog altijd voor vele honderden miljoenen euro's aan printmedia producten (vooral boeken).

België is met een aandeel van 22% van de totale import de belangrijkste leverancier van drukwerk voor Nederland. Op nummer twee en drie volgen Duitsland met een aandeel van 23% en het Verenigd Koninkrijk met 11%. China vertegenwoordigt 8% van de invoerwaarde van drukwerk in Nederland. Ook bij de export zien we dat Europa het belangrijkste continent is met 95% van de export. De belangrijkste uitvoerlanden zijn België (44%), Duitsland (12%), Frankrijk met 9% en het Verenigd Koninkrijk met 8%.

Bij zowel de invoer als de uitvoer vormen in 2021 boeken de belangrijkste productgroep (44% import, 49% export). De waarde van de import en de export van boeken neemt in 2019 en 2021 fors toe. De waarde van algemeen drukwerk neemt bij de export eveneens sterk toe, terwijl de waarde van tijdschriften in 2019 en 2021 sterk afneemt.

Verbruiksprijzen en afzetprijzen

De indexering voor inkoop en verkoop laat in 2022 duidelijk zien dat de inkoop index forse stijgingen laat zien in diverse consumables. Ondanks het feit dat de branche in 2022 kosten durft door te berekenen, blijft dat dat niet in gelijke mate gebeurt. De bruto marges staan daarmee dus onder druk. Loonontwikkeling is een externe component, dus de besparing op kosten moet vooral komen van goedkoper kunnen produceren en dus de inzet van zoveel mogelijk automatisering om de looncomponent daarmee in de hand te kunnen houden. De eindconsument prijsindex lag in 2022 gemiddeld op 121,4%, hetgeen betekent dat aldaar de invloed van inflatie en alle overige invloeden juist daar wel worden doorberekend.

Bruto marge en energie

De bruto marge gegevens over 2022 ontbreken nog in de bovenstaande grafiek. De actualiteit in de huidige ontwikkelingen rondom met name de energieprijzen is daarom ook nog niet goed in te schatten, maar zal zeker een forse stijging laten zien voor 2022 en straks ook in 2023.

Ook de resultatenrekening bevat nog geen cijfers over 2022, zelfs de cijfers van 2021 zijn nog voorlopig, omdat niet alle bedrijven hun gegevens hebben aangeleverd. De redactie laat die cijfers in deze samenvatting dan ook buiten beschouwing. Zodra de definitieve versie van het rapport verschijnt, zal de redactie een link naar de PDF plaatsen binnen dit artikel.

Bedrijfsresultaat in 2022 volgens bedrijven (enquête)

Uit het rapport: 'Financiële cijfers over 2022 zijn nog niet beschikbaar bij CBS. Wel is in 2023 aan bedrijven gevraagd op welke manier hun bedrijfsresultaat zich in 2022 heeft ontwikkeld. Dit onderzoek is door GOC in maart 2023 uitgevoerd. De resultaten van deze enquête onder 600 grafische bedrijven werden representatief gemaakt voor de totale branche. In tabel 25 worden twee antwoorden tegen elkaar afgezet:

• Is het bedrijfsresultaat in 2022 positief, negatief of break even t.o.v. de bedrijfskosten?
• Welke ontwikkeling maakt het bedrijfsresultaat in 2022 door t.o.v. 2021?

Elk percentage in de tabel geeft het aandeel weer ten opzichte van alle bedrijven. In 2022 had 79% van de bedrijven een positief bedrijfsresultaat, 15% kwam net uit de kosten en 7% had een negatief bedrijfsresultaat. Twee derde van de bedrijven (66%) ziet haar bedrijfsresultaat in 2022 verbeteren, 11% ziet dit verslechteren en voor 23% bleef het stabiel. Bedrijven die in 2022 een stabiel negatief resultaat (2%) of een negatief en verslechterd resultaat (3%) behaalden vormen samen 5% van de bedrijven. Deze cijfers laten zien dat er behoorlijke verschillen bestaan tussen bedrijven'. 

Investeringen en aanpak van innovaties

De redactie nam het besluit voor deze paragraaf nog een extra artikel te maken, omdat het belang ervan te groot is om dat in een kleine paragraaf samen te vatten. Dat artikel verschijnt volgende week dinsdag. Binnen dat artikel blikt de redactie dan ook op basis van de drie samenvattende artikel vooruit naar de ontwikkelingen binnen dit jaar.