Aanpak investeringen en het economisch perpectief

PARTNERBIJDRAGE - Deel 3 van de samenvatting van de publicatie 'Grafimediabranche Economische ontwikkeling 2022' gaat over 'Investeringen en aanpak van innovaties' en het 'Conjunctuurbeeld van ondernemers'.

• Dit artikel wordt u aangeboden door A&O fonds grafimediabranche en GOC
• Leestijd ca. 5 minuten
• Lees ook deel 1, lees ook deel 2
• Download het volledige rapport (leestijd ca. 90 minuten)

De gegevens omtrent investeringen lopen doorgaans een jaar achter op de ontwikkelingen, omdat verwerking door het CBS en de belastingdienst per bedrijfstak nu eenmaal langer duurt dan gewenst. Toch is het interessant genoeg om te zien wat er na 2019 en 2020 is gebeurd op dat gebied. Dat is te zien in onderstaande tabel.

In 2021 herstelde het investeringsniveau zich ten opzichte van 2020, maar ligt over de afgelopen jaren tot terug in 2009 behoorlijk lager dan gemiddeld. Natuurlijk heeft dat voor een deel te maken met de terugloop in het aantal bedrijven. Investeringen in nieuwe machines nam in 2021 toe van 49,3 miljoen euro tot 86,1 miljoen euro. 25% van dat bedrag wordt besteed aan uitbreidingen en 51% voor vervanging van bestaande capaciteit. Dat betekent dat het machinepark ondanks de krimp van het aantal bedrijven nog steeds stijgt, terwijl dat niet het geval is met de bezettingsgraad. In bovenstaande tabel wordt overigens geen rekening gehouden met de optie leasen om nieuwe apparatuur toe te voegen. Dat zou dan dus ook kunnen betekenen dat de cijfers van 2020 (in het coronajaar) hierdoor negatief zijn beïnvloed.

Bedrijven investeren volledig op basis van eigen kennis

De strategische aanpak bij het doen van investeringen wordt volgens het rapport volledig op eigen kracht gedaan (in 2022 bijna 91%). Dat is opvallend, omdat juist de huidige moderne digitale print technologie zich zo stormachtig ontwikkelt dat je zou verwachten dat een veel grotere rol voor leveranciers/fabrikanten zou zijn weggelegd (in 2022 1,6%). Het aantrekken van externe onafhankelijke experts zou slechts in 0,2% van de gevallen voorkomen. Het GOC heeft voor het verkrijgen van deze resultaten een eigen enquête uitgevoerd waaraan 531 bedrijven deelnamen.

Het conjunctuurbeeld van ondernemers

Het laatste hoofdstuk ook een beetje een knipoog naar het huidige jaar 2023 op basis van de verwachtingen die ondernemers hadden voor 2022. In Duitsland wordt op basis van 3 parameters maandelijks een overzicht gegeven van hetgeen de BVDM leden (het Duitse KVGO) optekenen rondom de bedrijfssituatie, het bedrijfsklimaat en de bedrijfsverwachtingen.

De indexwaardes voor deze drie parameters kruipen in 2023 steeds dichter naar elkaar toe, maar blijven 'steken' op 95% ten opzichte van het indexjaar 2015 (100%). Het CBS meet op basis van 9 onderwerpen het jaarlijkse conjunctuurbeeld binnen de branche: productieverloop, bezettingsgraad, productiecapaciteit, omzet, orderontvangst, belemmeringen, concurrentiepositie, economisch klimaat en winstgevendheid.
Voor de Nederlandse situatie geven de onderstaande drie grafieken een kwartaal beeld van hoe de grafische branche dacht over de verwachtingen van het economisch klimaat, de winstgevendheid en de zes variabelen: omzet, orderontvangst, concurrentiepositie, productiecapaciteit en (samenvattend) het economisch klimaat en de winstgevendheid vanuit de onderstaande twee eerste grafieken.

Bij de bovenstaande grafieken met 'gelijk gebleven' niet automatisch worden gezien als positief. Als bijvoorbeeld een 'slechtere omzet' gelijk is gebleven in een volgend jaar, is dat dus niet als positief te bestempelen. Het blijft overduidelijk dat in 2020 het aandeel 'negatief' de overhand had. 2022 laat (met hier en daar wat verschillen) een beeld zien wat ongeveer overeenkomt met 2019. In de grafiek hierboven is echter te zien dat de negatieve verwachtingen omtrent omzet, orderontvangst economisch klimaat en winstgevendheid bij 20% van de bedrijven als overwegend negatief werd gezien. Daarnaast laat 2022 gemiddeld een 'negatiever' beeld zien ten opzichte van 2021.

Bezettingsgraad en structurele overcapaciteit

Een belangrijk gegeven is het oordeel van ondernemers over de bezettingsgraad. Ondanks de toename van investeringen in 2021 in vaste materiële activa blijkt dat het oordeel over de bezettingsgraad blijft steken op zo een 77% (net iets meer dan in 2019). het is een al jaren bekend verschijnsel dat de branche nog altijd kampt met een structurele overcapaciteit. Kennelijk weerhoudt dat individuele bedrijven er niet van om toch te investeren. Er wordt immers gekeken naar interne optimalisatie van processen.

Oordeel over omzet in laatste kwartaal 2022 positiever

Tegenover een positief oordeel over het laatste kwartaal van 2022 staat een negatief oordeel over het derde kwartaal. Al met al kenmerkt 2022 zich door grilligheid. Dat is het beeld wat als rode draad het hele rapport kenmerkt, van terugkeer naar stabiliteit is voorlopig nog geen sprake. De situatie in de Oekraïne heeft daar dus zeker invloed op.

Belangrijkste belemmeringen

Misschien wel één van de meest aansprekende grafieken is die van de ondervonden belemmeringen door ondernemers. een aantal opvallende gegevens. Onvoldoende vraag neemt af, tekort aan arbeidskrachten neemt flink toe, samen met het gebrek aan productiemiddelen, terwijl veel bedrijven juist te maken hebben met onderbezetting van hun productiemiddelen. En landelijk is er dus sprake van structurele overcapaciteit. Gegevens die naast elkaar een tegenstrijdig beeld laten zien.
Opvallend is tot slot dat financiële belemmeringen nog maar weinig werd genoemd. Zo een 25% van de bedrijven ondervindt geen belemmeringen.

Vergelijkingen ten opzichte van de rest van de Nederlandse industrie

Tot slot de vergelijking van de grafische branche ten opzichte van de rest van de industrie. In de eerste grafiek is te zien dat de gemiddelde opleving van andere sectoren sneller herstellen. In de tweede grafiek is te zien dat de grafische branche sterker reageert op economische veranderingen in vergelijking tot andere sectoren. Dat is wel overeenkomstig het algemene beeld van de branche. Media en combinatie met reclame en marketing is altijd al gevoeliger geweest voor schommelingen in het door deze sectoren gevoelde economische klimaat.